Descubrindo o patrimonio: o Souto de Rozavales
Na parroquia de San Martiño de Arriba, no concello de Manzaneda, sitúase un dos paisaxes con máis historia da provincia de Ourense: o Souto de Rozavales. Cunha extensión de apenas 1,8 hectáreas, este soto centenario, declarado Monumento Natural no ano 2000, constitúe un espazo de gran beleza natural e cun legado que se remonta a séculos atrás.
Este lugar, que forma parte do Macizo Central ourensán, non é un bosque completamente natural, senón que foi modelado polo labor humano. Os castiñeiros que o conforman foron plantados en filas por agricultores hai séculos, non só para aproveitar os seus froitos, senón tamén como fonte de madeira. A disposición ordenada das árbores, testemuña dese pasado agrícola, aínda pode observarse hoxe en día.
Entre todos os exemplares destaca especialmente o Castiñeiro de Pumbariños, unha árbore de máis de 12 metros de perímetro no tronco e 16 metros de altura, que leva séculos en pé e coroa o soto como unha auténtica xoia natural. Algunhas estimacións atribúenlle máis de mil anos de antigüidade. A súa monumentalidade e longa historia valéronlle a inclusión no catálogo de Árbores Senlleiros de Galicia.
Durante moito tempo foi coñecido como un “castiñeiro sen terra”, xa que pertencía a unha familia que non era propietaria da parcela onde medraba. Esta singularidade non impediu o seu coidado nin a súa transmisión xeracional, e no ano 2005 foi finalmente doado á Xunta de Galicia para garantir a súa conservación. Na actualidade, o espazo conta con bancos instalados ao pé do tronco, pensados para que os visitantes poidan contemplar con calma o paso do tempo reflectido na árbore.
Máis alá do seu valor paisaxístico, o Souto de Rozavales é tamén un espazo de alta biodiversidade. Aves silvestres, insectos e outras especies atopan neste hábitat de media montaña un refuxio perfecto para desenvolver a súa vida.